Büyük Boa: Hindistan’ın Andaman Adaları’nda Kaybolan Bir Dil
Büyük Boa, Hindistan’ın Andaman Adaları’nda binlerce yıldır konuşulduğu tahmin edilen bir dil olan Bo’yu son konuşan kişiydi.
Dilbilimci Prof. Anvita Abbi, Büyük Boa’nın ölümünün, aynı zamanda Hindistan’ın kültürel mirasının yeri doldurulamaz bir parçası olan bu antik dilin yok oluşu anlamına geldiğini biliyordu.
Bo, Andaman Adaları’nda yaşayan yerli kabileler tarafından konuşulan Büyük Andaman dil ailesinde yer alıyordu.
Prof. Abbi, Büyük Boa’nın 2010 yılında ölümünden önce yıllarını dili öğrenmeye çalışarak geçirmişti.
BBC’ye konuşan Prof. Abbi, Büyük Boa’nın öldüğünü öğrendiği günü, “değerli bir şeyi” beraberinde götürdüğü gün olarak hatırlıyor.
Prof. Abbi, “Bu dil izole bir şekilde konuşulmuştu, diğer dillerle temas etmemişti. Benim için altın madeni gibiydi, çünkü belki de en eski dillerden biriydi” diyor.
2004 tsunamisi nedeniyle yerinden edilmişti
Prof. Abbi, Büyük Boa’nın sesini kaydeden ilk ve son kişi olduğunu söylüyor.
Kayıtlarında Büyük Boa’nın Hintçe “Dilimizi unutmayın” dediği duyuluyor.
Prof. Abbi, Büyük Boa’nın ölümünden önceki son yıllarda, Bo dahil dünyanın en eski dillerinden bazılarını belgelemek için Andaman Adaları’na gitmişti.
Bu çalışmaların sonucunda, sözlük formatındaki eserini Büyük Boa’nın ölümünden bir yıl sonra yayımladı. Ancak bu, kolay bir yolculuk değildi.
Büyük Boa başlangıçta Prof. Abbi ile vakit geçirmek istemedi.
2004 yılında yaşanan Hint Okyanusu depremi ve onu izleyen tsunami felaketinden sonra Büyük Boa’nın topluluğu bir yardım kampına taşınmıştı.
Prof. Abbi, topluluk yerinden edildiği için veri toplamasının zor olduğunu hatırlıyor:
“Böyle bir durumda, oraya gidip onlara ‘Şunu söyleyebilir misiniz, şunu nasıl söylersiniz ve bizim için bir şarkı söyler misiniz?’ diye sormam tam bir paradokstu.”
Zaman geçtikçe Büyük Boa ona açılmaya başladı.
Prof. Abbi, “Bu toplulukların yerleştiği Strait Adası ormanlarında onunla günler, haftalar ve aylar geçirdim” diye hatırlıyor
Prof. Abbi, Büyük Boa’nın anne-babasının ve kocasının ölümünden sonra 40 yıl boyunca Bo’yu konuşan son kişi olarak kaldığını söylüyor.
“Ailesi yoktu, uzun zaman önce kocasını kaybetti… ve hiç çocuğu olmadı.
“Genellikle çok yalnızdı ve insanlarla iletişim kurabilmek için Hintçe’nin Andaman versiyonunu öğrenmek zorunda kaldı.”
Büyük Boa, yalnızlığını hafifletmek için sık ??sık şarkı söylüyor; kendi kendine ve kuşlarla konuşuyordu.
“Ona neden kuşlarla konuştuğunu sordum. ‘Onların bizim atalarımız olduğunu bilmiyor musun? Beni anlayan dünyadaki tek yaratıklar onlar’ dedi.”
Andamanlılar kuşları ataları olarak gördükleri için onları avlamaz ya da kuş eti yemezler.
Yıllar geçtikçe aralarındaki bağ bir dostluğa dönüştü. Hindistan’ın başkenti Delhi’de yaşayan Prof. Abbi, Strait Adası’na gidip geliyordu.
Prof. Abbi, “Benim ciddi bir insan olduğumu fark etti. Strait Adası’nda olmamdan çok mutlu olurdu. Elimi tutar ve gitmeme izin vermezdi” diyor.
Bunun sebebi, “adada olduğumda herkesin gösteriş yapmak veya dili bildiklerini göstermek için Büyük Andamanca konuşmaya çalıştığını düşünmesiydi. Ve ben ayrıldıktan sonra, tekrar Hintçe konuşmaya başlıyorlardı.”
Büyük Boa son yıllarında kendini kötü hissediyordu. Prof. Abbi, arkadaşını ve Bo’yu bilen son kişiyi kaybedeceğini biliyordu.
“Hastaydı, onunla telefonda konuşmak istedim ama konuşamıyordu. Çok öksürüyordu.”
Sonra topluluktan biri, 85 yaşındaki Büyük Boa’nın ölümünün acı haberini Prof. Abbi ile paylaştı.
“Bunu biraz bekliyordum ama beni tamamen sarstı” dedi.
Prof. Abbi, yok olan dili canlandırma çabaları konusunda kendini “çaresiz” hissediyordu.
Altı yıllık araştırmanın ardından, Andaman Adaları’nda kullanılan Bo da dahil olmak üzere yok olma tehdidi altındaki dört kabile dilinin ilk sözlüğünü derledi. 2011’de yayımlandı.
Prof. Abbi, “Dillerin sessiz bir izleyicisiydim, konuşma biçimleri gözlerimin önünde birbiri ardına kayboluyordu” diyor ve ekliyor:
“Hiçbir şey yapamadım.”
